Σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές μαθαίνουν να μιλούν, να γράφουν και να δημιουργούν όπως ο άνθρωπος η επόμενη μεγάλη επανάσταση δεν θα μετρηθεί σε αλγόριθμους, αλλά σε συναισθήματα.
Η επόμενη επανάσταση δε θα μετριέται σε μηχανές, ούτε σε παραγωγικότητα. Δε θα αφορά το πόσο γρήγορα μαθαίνει ένας αλγόριθμος ή πόσο αποτελεσματικά μπορεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο σε μια εργασία. Θα αφορά το πώς ο άνθρωπος θα μάθει να συνυπάρχει με τον αλγόριθμο χωρίς να χάσει τον εαυτό του. Θα είναι επανάσταση όχι των εργαλείων, αλλά των συναισθημάτων.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη ήδη διαπερνά κάθε επίπεδο της ζωής. Από τη μουσική που ακούμε, τα άρθρα που διαβάζουμε, τις ειδήσεις που φιλτράρουμε, μέχρι τις αποφάσεις που παίρνουμε. Εμφανίζεται αόρατα, χωρίς επιβολή, με τη γλυκιά αμεσότητα της χρησιμότητας. Μας κάνει πιο αποδοτικούς, πιο οργανωμένους, ίσως και πιο “ευφυείς”. Κάθε μέρα όμως χωρίς να το καταλαβαίνουμε, της εκχωρούμε ένα κομμάτι από την ευαισθησία μας.
Ο 21ος αιώνας δεν είναι η εποχή της μηχανής, είναι η εποχή της προσοχής και η προσοχή έχει γίνει το πιο ακριβό νόμισμα. Όλα γύρω μας σχεδιάζονται για να τη διεκδικήσουν οι πλατφόρμες, οι εφαρμογές, τα μέσα ενημέρωσης, οι ίδιες οι συσκευές μας. Μέσα σε αυτή την τεχνητή καταιγίδα δεδομένων, η Τεχνητή Νοημοσύνη λειτουργεί σαν καθρέφτης που δεν αντανακλά το πρόσωπό μας, αλλά τη συνήθειά μας. Τι βλέπουμε, τι νιώθουμε, τι φοβόμαστε.
Σιγά-σιγά, η ΑΙ μαθαίνει να μιλά όπως εμείς να γράφει όπως εμείς, να δημιουργεί όπως εμείς κι εδώ αρχίζει η μεγάλη δοκιμασία: να παραμείνουμε άνθρωποι μέσα σε έναν κόσμο που μαθαίνει να μιμείται την ανθρωπιά. Γιατί αν η μηχανή μπορεί να γράψει ένα ποίημα που μας συγκινεί, τι σημαίνει τότε “συναίσθημα”; Αν μπορεί να συνθέσει μουσική που μας αγγίζει, πού ξεκινά και πού τελειώνει η ανθρώπινη ψυχή;
Η επανάσταση που έρχεται δεν θα είναι να μάθουμε στις μηχανές να νιώθουν. Θα είναι να θυμηθούμε εμείς πως να νιώθουμε. Να θυμηθούμε πως η συγκίνηση δεν είναι απλώς μια χημική αντίδραση, αλλά ένας τρόπος να συνδεόμαστε. Στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, η συναισθηματική νοημοσύνη εκείνο το παλιό, υποτιμημένο EQ θα γίνει το πραγματικό κεφάλαιο.
Στον χώρο της εργασίας οι αλγόριθμοι ήδη αναλαμβάνουν τα επαναλαμβανόμενα, τα μετρήσιμα, τα λογικά. Αλλά δεν μπορούν να εμπνεύσουν, να καθησυχάσουν, να δημιουργήσουν εμπιστοσύνη. Ο καλός ηγέτης του αύριο δεν θα ξεχωρίζει γιατί ξέρει να χειρίζεται την τεχνολογία, αλλά γιατί ξέρει να χειρίζεται την ψυχή των ανθρώπων του. Η νέα δεξιότητα δε θα είναι ο προγραμματισμός, αλλά η ενσυναίσθηση. Η ικανότητα να ακούς, να αναγνωρίζεις, να αφουγκράζεσαι.
Στην προσωπική ζωή, η ΑΙ υπόσχεται βοήθεια, ευκολία, άνεση. Προτείνει μουσική ανάλογα με τη διάθεσή μας, φιλτράρει τις φωτογραφίες μας, γράφει μηνύματα στη θέση μας. Αλλά η ευκολία έχει ένα κόστος: αφαιρεί τη μικρή προσπάθεια που κάνει μια σχέση ανθρώπινη. Το “λάθος” μήνυμα, το απρόβλεπτο βλέμμα, η σιωπή που δεν έχει εξήγηση αυτά είναι τα στοιχεία που η μηχανή δεν θα κατανοήσει ποτέ, γιατί δεν έχει κάτι να χάσει.
Η συναισθηματική επανάσταση δεν θα είναι ρομαντική, θα είναι αναγκαία. Θα αφορά την επαναδιεκδίκηση του χώρου της ψυχής μέσα σε ένα οικοσύστημα που ευνοεί το δεδομένο. Ήδη στα σχολεία και στα πανεπιστήμια συζητούν πως θα εντάξουν την Τεχνητή Νοημοσύνη στην εκπαίδευση. Κανείς όμως δεν συζητά πώς θα εντάξουν ξανά την ενσυναίσθηση, την κριτική σκέψη, τη φαντασία. Στο μέλλον δεν θα μας απειλεί η μηχανή, αλλά η αδυναμία μας να θυμόμαστε γιατί την κατασκευάσαμε.
Η επόμενη επανάσταση λοιπόν δεν θα έρθει από τα εργαστήρια, αλλά από τις καρδιές. Από εκείνους που θα υπερασπιστούν την ευαισθησία τους μέσα σε έναν κόσμο που τους ζητά να γίνουν πιο “έξυπνοι”. Θα έρθει από τους καλλιτέχνες, τους δασκάλους, τους φροντιστές, από όλους όσους επιμένουν να αγγίζουν τον άλλον με τρόπο που δεν χωρά σε κανένα dataset.
Η ιστορία μας έδειξε ότι κάθε τεχνολογική επανάσταση συνοδεύεται από μια κρίση ανθρωπιάς. Ο ατμός έφερε την ταχύτητα, αλλά και την αποξένωση. Η ηλεκτρική ενέργεια έφερε φως, αλλά και εργοστάσια χωρίς παράθυρα. Η ψηφιακή εποχή μας έφερε κοντά, αλλά μας έκανε να μιλάμε μέσα από οθόνες. Η εποχή της ΑΙ θα μας φέρει απίστευτη δύναμη, αλλά και τον πειρασμό να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε. Όσοι θα τολμήσουν να μείνουν ευάλωτοι, να θυμούνται πως το συναίσθημα δεν είναι αδυναμία αλλά γνώση, θα είναι οι πραγματικοί πρωτοπόροι, γιατί σε έναν κόσμο που οι μηχανές θα τα υπολογίζουν όλα, εκείνος που θα ξέρει να νιώθει θα είναι ο μόνος που θα καταλαβαίνει.
Η επόμενη επανάσταση, αυτή που σιγοέρχεται αθόρυβα, δεν θα έχει θορύβους μηχανών, ούτε πανό στους δρόμους. Θα είναι μια εσωτερική εξέγερση ενάντια στη λήθη της ψυχής. Μια επανάσταση που θα υπερασπιστεί το δικαίωμα να συγκινούμαστε, να ονειρευόμαστε, να αγαπάμε χωρίς αλγόριθμο κι αν κάτι πρέπει να μάθουμε από την ΑΙ, είναι αυτό: η νοημοσύνη μπορεί να προσομοιωθεί. Η ανθρωπιά, ποτέ.
