Η τεχνητή νοημοσύνη δεν περιορίζεται πια στη δουλειά και την παραγωγικότητα, τώρα εισβάλλει και στον ελεύθερο χρόνο μας μετατρέποντας τη χαρά σε “project” και το παιχνίδι σε διαδικασία βελτιστοποίησης.
Κάτι παράδοξο και θλιβερά ανθρώπινο δείχνει το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη εισχώρησε πλέον όχι μόνο στη δουλειά μας, αλλά και στη χαρά μας. Όχι για να την ενισχύσει, αλλά για να τη συντομεύσει, να την απλοποιήσει, να την κάνει ειρωνικά “αποδοτικότερη”. Αν κάποτε το ChatGPT έλυνε εργασίες και έγραφε βιογραφικά, τώρα “λύνει” γρίφους σε escape rooms, φτιάχνει μηνύματα αγάπης, συνθέτει ανέμπνευστα captions στο Instagram και απαντά σε ερωτήσεις σε βραδιές trivia. Σιγά σιγά η ίδια η πράξη της ψυχαγωγίας, αυτή η μικρή ιεροτελεστία του να χαθείς μέσα σε κάτι ανώφελο και υπέροχα ανθρώπινο μετατρέπεται σε μια ακόμη μορφή outsourcing.
Πρόσφατα διαδραματίστηκε η εξής σκηνή σε ένα escape room. Μια ομάδα νεαρών παικτών κόλλησε μπροστά σε έναν πίνακα, ψάχνοντας πώς να λύσει τον τελευταίο γρίφο. Η απάντηση βρισκόταν ακριβώς πίσω τους κι όμως η μαγεία χάθηκε: ένα κινητό τηλέφωνο και η φράση “Ας ρωτήσω το ChatGPT τι να κάνω με τον μαγνήτη”. Πλήρωναν πάνω από 100 δολάρια για μια εμπειρία όπου ολόκληρη η αξία έγκειται στο να σκεφτείς, να αποτύχεις, να γελάσεις, να δοκιμάσεις ξανά και την εκχώρησαν αμαχητί σ’ ένα chatbot που δεν έχει δει ποτέ τον πίνακα, ούτε νιώθει τη χαρά της λύσης.
Εργαζόμενοι σε escape rooms ανά τον κόσμο "καταγγέλλουν" το ίδιο, επαναλαμβανόμενο μοτίβο: παίκτες που προσπαθούν να "κλέψουν" τον γρίφο, να αποφύγουν το μυστήριο, να ζητήσουν μια απάντηση χωρίς να βιώσουν την ερώτηση. Στο X, κάποιος το έγραψε με σαφήνεια: “Χρησιμοποιείς ChatGPT για να περάσεις ένα escape room; Είναι τρέλα, βαρεμάρα και μια μικρή τραγωδία μαζί.”
Αυτή η "κλοπή της διασκέδασης" όμως ξεπερνά τα παιχνίδια. Το ChatGPT γράφει αστεία tweets, “έξυπνες” λεζάντες για Instagram, μηνύματα φλερτ και "καλημέρες" με τελείες και παύλες σε σωστές δόσεις. Σε βραδιές trivia, πολλοί παίκτες το βγάζουν κρυφά στο κινητό. Άλλοι το χρησιμοποιούν για να τους προτείνει τι να δουν στο Netflix ή πώς να συνεχίσουν ένα μυθιστόρημα που δεν τους εμπνέει πια. Γιατί όμως το κάνουμε; Γιατί να χρησιμοποιεί κανείς τεχνητή νοημοσύνη για να κλέψει από τη δική του χαρά;
Ίσως επειδή έχουμε μάθει να ζούμε μέσα σε ένα συνεχές εργαλειακό πλαίσιο, όπου κάθε πράξη, ακόμα και η διασκέδαση πρέπει να έχει αποτέλεσμα, ταχύτητα, βελτιστοποίηση. Το να χάνεσαι σε έναν γρίφο, να δοκιμάζεις, να αποτυγχάνεις, είναι χάσιμο χρόνου για μια εποχή που μετρά τα πάντα σε “απόδοση”. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς ένα εργαλείο. Είναι το σύμπτωμα ενός συλλογικού άγχους: της ανάγκης να μην χάνουμε ποτέ χρόνο, ακόμη κι όταν υποτίθεται πως διασκεδάζουμε.
Η απόλαυση είναι η τέχνη του χαμένου χρόνου. Είναι το παιχνίδι χωρίς σκοπό, η αναμονή χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν κλέβει απλώς τις απαντήσεις, κλέβει τη διαδικασία, τη σύγκρουση, το "ενδιάμεσο", αυτό που κάνει τη χαρά αυθεντική.
Το φαινόμενο έχει επεκταθεί και στα δημιουργικά πεδία. Οι χρήστες δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αισθητικό: όταν αρχίζεις να αμφισβητείς αν η ομορφιά που βλέπεις έχει ανθρώπινη προέλευση, τότε κάτι βαθύτερο έχει διαρραγεί.
Εντωμεταξύ, η βιομηχανία της τεχνητής νοημοσύνης βλέποντας πως δε κατάφερε να “ξεπεράσει” τους ανθρώπους στην εργασία, στρέφεται πλέον στον ελεύθερο χρόνο τους. Μια πρόσφατη έρευνα του MIT Media Lab αποκάλυψε ότι το 95% των εταιρειών που επένδυσαν στην AI για να αυξήσουν τα κέρδη τους δεν πέτυχαν καμία ουσιαστική βελτίωση. Αντί λοιπόν να “σώσουν τον κόσμο”, αποφάσισαν να του πουλήσουν ψευδο-χαρά. Από το ερωτικό περιεχόμενο μέχρι τα βίντεο, τα trivia και τα παιχνίδια, οι εταιρείες προσπαθούν να κατακτήσουν ό,τι απομένει: την απόλαυση.
Μια τεχνολογία που γεννήθηκε για να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τη μονοτονία, καταλήγει να τον δένει ακόμη περισσότερο στο δίκτυό της. Μας έχει μάθει να ζητάμε πάντα την εύκολη λύση. Χωρίς να το καταλάβουμε, κλέβουμε από τον εαυτό μας τη στιγμή της προσπάθειας, της έκπληξης, της χαράς. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γράψει ποίημα, αλλά όχι να το αισθανθεί. Μπορεί να απαντήσει σ’ έναν γρίφο, αλλά όχι να γελάσει όταν τον βρεις. Μπορεί να προτείνει μια σειρά στο Netflix, αλλά όχι να κοιμηθεί στον καναπέ στο τρίτο επεισόδιο.
Η ευθύνη είναι δική μας, δηλαδή αυτών που προτιμούν τη βεβαιότητα από τη μαγεία, τη λύση από το ταξίδι, το αποτέλεσμα από την εμπειρία. Αν η AI "κλέβει" τη διασκέδασή μας είναι επειδή της την προσφέρουμε, γιατί το ChatGPT μπορεί να ξέρει τα πάντα, αλλά δεν θα μάθει ποτέ πώς είναι να περνάς καλά.
*με στοιχεία από τους New York Times
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν περιορίζεται πια στη δουλειά και την παραγωγικότητα, τώρα εισβάλλει και στον ελεύθερο χρόνο μας μετατρέποντας τη χαρά σε “project” και το παιχνίδι σε διαδικασία βελτιστοποίησης.
Κάτι παράδοξο και θλιβερά ανθρώπινο δείχνει το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη εισχώρησε πλέον όχι μόνο στη δουλειά μας, αλλά και στη χαρά μας. Όχι για να την ενισχύσει, αλλά για να τη συντομεύσει, να την απλοποιήσει, να την κάνει ειρωνικά “αποδοτικότερη”. Αν κάποτε το ChatGPT έλυνε εργασίες και έγραφε βιογραφικά, τώρα “λύνει” γρίφους σε escape rooms, φτιάχνει μηνύματα αγάπης, συνθέτει ανέμπνευστα captions στο Instagram και απαντά σε ερωτήσεις σε βραδιές trivia. Σιγά σιγά η ίδια η πράξη της ψυχαγωγίας, αυτή η μικρή ιεροτελεστία του να χαθείς μέσα σε κάτι ανώφελο και υπέροχα ανθρώπινο μετατρέπεται σε μια ακόμη μορφή outsourcing.
Πρόσφατα διαδραματίστηκε η εξής σκηνή σε ένα escape room. Μια ομάδα νεαρών παικτών κόλλησε μπροστά σε έναν πίνακα, ψάχνοντας πώς να λύσει τον τελευταίο γρίφο. Η απάντηση βρισκόταν ακριβώς πίσω τους κι όμως η μαγεία χάθηκε: ένα κινητό τηλέφωνο και η φράση “Ας ρωτήσω το ChatGPT τι να κάνω με τον μαγνήτη”. Πλήρωναν πάνω από 100 δολάρια για μια εμπειρία όπου ολόκληρη η αξία έγκειται στο να σκεφτείς, να αποτύχεις, να γελάσεις, να δοκιμάσεις ξανά και την εκχώρησαν αμαχητί σ’ ένα chatbot που δεν έχει δει ποτέ τον πίνακα, ούτε νιώθει τη χαρά της λύσης.
Εργαζόμενοι σε escape rooms ανά τον κόσμο "καταγγέλλουν" το ίδιο, επαναλαμβανόμενο μοτίβο: παίκτες που προσπαθούν να "κλέψουν" τον γρίφο, να αποφύγουν το μυστήριο, να ζητήσουν μια απάντηση χωρίς να βιώσουν την ερώτηση. Στο X, κάποιος το έγραψε με σαφήνεια: “Χρησιμοποιείς ChatGPT για να περάσεις ένα escape room; Είναι τρέλα, βαρεμάρα και μια μικρή τραγωδία μαζί.”
Αυτή η "κλοπή της διασκέδασης" όμως ξεπερνά τα παιχνίδια. Το ChatGPT γράφει αστεία tweets, “έξυπνες” λεζάντες για Instagram, μηνύματα φλερτ και "καλημέρες" με τελείες και παύλες σε σωστές δόσεις. Σε βραδιές trivia, πολλοί παίκτες το βγάζουν κρυφά στο κινητό. Άλλοι το χρησιμοποιούν για να τους προτείνει τι να δουν στο Netflix ή πώς να συνεχίσουν ένα μυθιστόρημα που δεν τους εμπνέει πια. Γιατί όμως το κάνουμε; Γιατί να χρησιμοποιεί κανείς τεχνητή νοημοσύνη για να κλέψει από τη δική του χαρά;
Ίσως επειδή έχουμε μάθει να ζούμε μέσα σε ένα συνεχές εργαλειακό πλαίσιο, όπου κάθε πράξη, ακόμα και η διασκέδαση πρέπει να έχει αποτέλεσμα, ταχύτητα, βελτιστοποίηση. Το να χάνεσαι σε έναν γρίφο, να δοκιμάζεις, να αποτυγχάνεις, είναι χάσιμο χρόνου για μια εποχή που μετρά τα πάντα σε “απόδοση”. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς ένα εργαλείο. Είναι το σύμπτωμα ενός συλλογικού άγχους: της ανάγκης να μην χάνουμε ποτέ χρόνο, ακόμη κι όταν υποτίθεται πως διασκεδάζουμε.
Η απόλαυση είναι η τέχνη του χαμένου χρόνου. Είναι το παιχνίδι χωρίς σκοπό, η αναμονή χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν κλέβει απλώς τις απαντήσεις, κλέβει τη διαδικασία, τη σύγκρουση, το "ενδιάμεσο", αυτό που κάνει τη χαρά αυθεντική.
Το φαινόμενο έχει επεκταθεί και στα δημιουργικά πεδία. Οι χρήστες δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αισθητικό: όταν αρχίζεις να αμφισβητείς αν η ομορφιά που βλέπεις έχει ανθρώπινη προέλευση, τότε κάτι βαθύτερο έχει διαρραγεί.
Εντωμεταξύ, η βιομηχανία της τεχνητής νοημοσύνης βλέποντας πως δε κατάφερε να “ξεπεράσει” τους ανθρώπους στην εργασία, στρέφεται πλέον στον ελεύθερο χρόνο τους. Μια πρόσφατη έρευνα του MIT Media Lab αποκάλυψε ότι το 95% των εταιρειών που επένδυσαν στην AI για να αυξήσουν τα κέρδη τους δεν πέτυχαν καμία ουσιαστική βελτίωση. Αντί λοιπόν να “σώσουν τον κόσμο”, αποφάσισαν να του πουλήσουν ψευδο-χαρά. Από το ερωτικό περιεχόμενο μέχρι τα βίντεο, τα trivia και τα παιχνίδια, οι εταιρείες προσπαθούν να κατακτήσουν ό,τι απομένει: την απόλαυση.
Μια τεχνολογία που γεννήθηκε για να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τη μονοτονία, καταλήγει να τον δένει ακόμη περισσότερο στο δίκτυό της. Μας έχει μάθει να ζητάμε πάντα την εύκολη λύση. Χωρίς να το καταλάβουμε, κλέβουμε από τον εαυτό μας τη στιγμή της προσπάθειας, της έκπληξης, της χαράς. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γράψει ποίημα, αλλά όχι να το αισθανθεί. Μπορεί να απαντήσει σ’ έναν γρίφο, αλλά όχι να γελάσει όταν τον βρεις. Μπορεί να προτείνει μια σειρά στο Netflix, αλλά όχι να κοιμηθεί στον καναπέ στο τρίτο επεισόδιο.
Η ευθύνη είναι δική μας, δηλαδή αυτών που προτιμούν τη βεβαιότητα από τη μαγεία, τη λύση από το ταξίδι, το αποτέλεσμα από την εμπειρία. Αν η AI "κλέβει" τη διασκέδασή μας είναι επειδή της την προσφέρουμε, γιατί το ChatGPT μπορεί να ξέρει τα πάντα, αλλά δεν θα μάθει ποτέ πώς είναι να περνάς καλά.
*με στοιχεία από τους New York Times
