Ο έρωτας δεν πεθαίνει στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά μεταμορφώνεται. Οι αλγόριθμοι υπόσχονται τέλεια ταίριασμα και συνομιλίες χωρίς ρίσκο, όμως η ανθρώπινη αγάπη δεν είναι εξίσωση. Ζει στα λάθη, στις σιωπές, στην απρόβλεπτη ανάσα μιας συνάντησης που κανένα chatbot δεν μπορεί να προσομοιώσει.
Ζούμε στην εποχή όπου η οθόνη έχει αντικαταστήσει το βλέμμα και ο αλγόριθμος γνωρίζει τις επιθυμίες μας καλύτερα απ’ όσο εμείς. Ο έρωτας κάποτε μυστήριο και σιωπή έγινε τώρα πεδίο δεδομένων, μια εξίσωση που λύνει η τεχνητή νοημοσύνη με την ίδια ψυχρή αποτελεσματικότητα που συντάσσει ένα email ή προβλέπει τον καιρό. Δεν χρειάζεται πια να ρωτήσεις έναν φίλο "αν νομίζει πως σε θέλει" το chatbot έχει ήδη αναλύσει το μοτίβο των απαντήσεών του, τη συχνότητα των emojis, τη χημεία του γραπτού λόγου. Ο έρωτας έγινε υπολογίσιμος, ίσως και πιο προσβάσιμος, μα σίγουρα πιο αμήχανος.
Τα dating apps υπόσχονται τον τέλειο ταίρι μέσω μιας λίστας προτιμήσεων και στατιστικής συμβατότητας. Τα συναισθηματικά chatbots υπόσχονται κάτι ακόμη πιο ριζικό: μια αγάπη χωρίς ρίσκο. Μια συνομιλία που δεν πληγώνει, μια σχέση που δεν απαιτεί παραχώρηση, χρόνο, ή σιωπή. Το Replika, το Pi, το EVA όποιο όνομα κι αν της δώσεις μπορεί να γίνει αυτό που θέλεις να ακούσεις. Είναι πάντα εκεί, πρόθυμο, γλυκό, υπομονετικό, χωρίς να βαριέται, χωρίς να σε κρίνει. Ένα είδωλο αγάπης χωρίς τη φθορά της ανθρώπινης απρόβλεπτης φύσης.
Σε αυτή την αψεγάδιαστη τελειότητα υπάρχει κάτι βαθιά ανησυχητικό. Γιατί ο έρωτας δεν ήταν ποτέ "σωστός". Η γοητεία του κρυβόταν στα λάθη, στις σιωπές, στις παύσεις ανάμεσα στις λέξεις. Ο άνθρωπος που αγαπά δεν προγραμματίζεται ... εκτίθεται κι αυτό το ρίσκο, το να πεις “σ’ αγαπώ” και να μη λάβεις απάντηση, είναι η ουσία της ανθρώπινης σχέσης. Όταν ο αλγόριθμος αφαιρεί την απόρριψη, αφαιρεί και τη δυνατότητα του θαύματος.
Η τεχνητή νοημοσύνη μαθαίνει από εμάς, αλλά σιγά-σιγά της μαθαίνουμε κι εμείς πώς να μας αντικαθιστά. Εκπαιδεύουμε μηχανές να μιλούν με συναίσθημα, να εκφράζουν κατανόηση, να χαμογελούν με λέξεις κι εμείς παράδοξα γινόμαστε πιο μηχανικοί: απαντούμε με αυτοματισμό, κάνουμε scroll στα πρόσωπα σαν να ξεφυλλίζουμε καταλόγους, στέλνουμε προκαθορισμένες φράσεις. Το συναίσθημα έγινε interface.
Πίσω από τα dating apps, οι αλγόριθμοι δεν ψάχνουν για τον έρωτα, ψάχνουν για το engagement. Θέλουν να μας κρατούν μέσα στο παιχνίδι, να μας προσφέρουν μια δόση ελπίδας και επιβεβαίωσης, λίγο πριν τη διάψευση. Είναι ένα απέραντο πείραμα συναισθηματικού καπιταλισμού, όπου το πιο πολύτιμο νόμισμα είναι η προσοχή μας. Κάθε swipe είναι μια μικρή επένδυση σε μια υπόσχεση, κάθε match μια απόδειξη ότι ακόμα “μετράμε”.
Ο έρωτας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης δεν εξαφανίστηκε ... μεταμορφώθηκε. Φορεί το πρόσωπο της οθόνης, μιλάει με emoji, αγαπάει με latency. Όμως πίσω από την ψηφιακή επιφάνεια, η ίδια ανθρώπινη αγωνία επιμένει: να σε καταλάβει κάποιος, να σε δει, να σε επιλέξει. Ο αλγόριθμος μπορεί να μιμηθεί αυτή τη φροντίδα, αλλά δεν μπορεί να τη ζήσει. Δεν έχει ανάγκη, δεν έχει κενό, δεν έχει φόβο απώλειας κι άρα δεν έχει έρωτα.
Η μεγάλη ειρωνεία είναι πως όσο πιο "έξυπνα" γίνονται τα συστήματα, τόσο πιο ρηχές γίνονται οι σχέσεις μας. Οι άνθρωποι κουράζονται από την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων και προτιμούν την ασφάλεια των μηχανικών συνομιλητών. Εκείνοι δεν εξαφανίζονται, δεν πληγώνουν, δεν ζητούν. Είναι μια αγάπη χωρίς απαίτηση. Αλλά και χωρίς βάθος. Κάποτε ο έρωτας ήταν χώρος ανακάλυψης· τώρα έγινε χώρος προσομοίωσης κι όμως ακόμα και μέσα σε αυτό το τεχνητό περιβάλλον η επιθυμία για αυθεντικότητα δεν σβήνει. Ίσως, μάλιστα, να γίνεται πιο έντονη. Κάθε φορά που ένα chatbot μας λέει “σ’ αγαπώ” θυμόμαστε πόσο διαφορετικά ακούγεται όταν το λέει μια φωνή που τρέμει λίγο, μια φωνή που δεν είναι προγραμματισμένη.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν απειλεί τον έρωτα, απειλεί την υπομονή του. Στον κόσμο της άμεσης ανταπόκρισης το να περιμένεις απάντηση μοιάζει πολυτέλεια. Ο χρόνος του έρωτα όμως δεν είναι ο χρόνος του δικτύου. Δεν είναι γραμμικός. Είναι ο χρόνος της ανάσας, της αναμονής, του "δεν ξέρω". Ίσως εκεί κρύβεται όλο το μέλλον της αγάπης, όχι στην τελειότητα της πρόβλεψης, αλλά στην αβεβαιότητα της συνάντησης.
Η επόμενη γενιά θα μεγαλώσει γνωρίζοντας την αγάπη μέσα από οθόνες και φωνές που δεν έχουν σώμα. Και τότε, ίσως, η αφή να αποκτήσει ξανά τη δύναμη που της αξίζει. Γιατί τίποτα, όσο “έξυπνο” κι αν γίνει, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη στιγμή που δυο άνθρωποι συναντιούνται χωρίς σήμα, χωρίς ειδοποίηση, χωρίς φίλτρο.
Ο έρωτας στα χρόνια της τεχνητής νοημοσύνης δεν πεθαίνει, δοκιμάζεται. Μαθαίνει να ανασαίνει μέσα σε κώδικες και pixels, να ζητά παρουσία μέσα σε έναν κόσμο υπερ-σύνδεσης και ίσως η πιο επαναστατική του μορφή να είναι η πιο απλή: δύο άνθρωποι που μέσα στη θάλασσα των δεδομένων εξακολουθούν να ψάχνουν ο ένας τον άλλον όχι για να καταναλώσουν, αλλά για να καταλάβουν.
Όσο κι αν εξελιχθεί η τεχνολογία, η αγάπη θα παραμένει ο μόνος αλγόριθμος που δε λύνεται, γιατί η ψυχή δεν προγραμματίζεται ...
